رایحه درمانی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

رایحه درمانی واژه ای است که این روزها زیاد شنیده می شود. رایحه درمانی به انگلیسی aromatherapy نامیده می شود و یکی از شاخه های طب مکمل است که به هزاران سال پیش تعلق دارد.  در آن دوران بشر دریافته بود که برخی از گیاهان بوی خوبی دارند و می توان با سوزاندن آنها این بوی خوش را در فضای اطراف پخش کرد. در فرهنگ های مصری، بین النهرینی و یهودی مواد به عنوان بخور سوزانده می شد. کاتولیک های رومی و ارتدکس کلیساهای مسیحی هنوز هم مقادیر زیادی کندر و مر در هنگام مراسم مذهبی می سوزانند. در حالی که زیارتگاه های بودایی، هندو و شینتو
در آسیا بدون استفاده از انبوهی از چوب های بخور و مخروط، یا سوزاندن رزین  های معطر خام همین کار را انجام می دهند.مصریان در ۵۰۰۰ سال قبل از مواد معطر گیاهی هم برای سلامتی در طول زندگی و هم به عنوان نگهدارنده اجساد مومیایی خود بهره می بردند. تاریخ پر است از مثال های علاقه مندی بشر به مواد معطر گیاهی مانند افسانه شاهزاده کلئوپترا و باغ زیبای معطر او که از آن برای تهیه روغن های معطر استفاده می کرد و در نهایت نیز کتابی در زمینه زیبایی با مواد معطر و دستورالعمل های خود نوشت که البته امروزه فقط صفحاتی از آن موجود است.در مقبره یکی از فرعون های مصر ۲۰۰۰ سال بعد از مرگش شیشه های آلاباستر حاوی عطر های او کشف شدند. این روغن های معطر در آن زمان به روش خیساندن گیاه در روغن و چربی های داغ موسوم به انفلوریژ و فشردن مواد گیاهی حاوی روغن به دست می آمدند و در همین ظرف های آلاباستر در محلی خنک نگهداری میشدند تا روی صورت و بدن افراد استفاده شوند. البته پیشینیان ما تنها برای معطر کردن هوا از این روش استفاده نمی کردند بلکه دریافته بودند که این رایحه ها علاوه بر انتقال حس خوب خاصیت ضدعفونی هوا را نیز دارند.  احتمالا همه شما با ساده ترین شیوه آروماتراپی آشنا هستید. بله درست است سوزاندن دانه های گیاه اسپند که در مراسمات شادی و عزا کاربرد زیادی دارد. اما علاوه بر سوزاندن گیاهان معطر، بخور و ماساژ با روغن های معطر نیز از دیگر روش های رایحه درمانی می باشد که احتمالا آنها را تجربه کرده اید. گیاهدون در  این مقاله چگونگی شکل گیری دانش رایحه درمانی را برای شما شرح میدهد.

 علت نامگذاری رایحه درمانی 

 

در سال ۱۹۲۸  داروسازی فرانسوی  به نام  گاته فوس  در حادثه ای در آزمایشگاه دچار سوختگی دست شد. او به طور اتفاقی از اسانس طبیعی گیاه اسطوخودوس برای درمان سوختگی استفاده نمود. گاته فوس با ادامه مطالعات روی سایر گیاهان معطر به خواص بی نظیر این روغن های بودار برای درمان پی برد و واژه aromatherapy که به فارسی رایحه درمانی ترجمه شده است را ابداع نمود. از آن زمان به بعد یعنی  از دهه ۱۹۳۰ به بعد آروماتراپی در فرانسه به عنوان یک رشته مجزا مورد مطالعه قرار گرفت. حال آنکه هزاران سال قبل از آن در کشورهایی مانند یونان، مصر،ایران، چین، فرانسه و هندوستان که پیشگامان استفاده از آن بوده اند  گیاهان معطر به اشکال مختلفی شامل عود، بخور،مرهم،ضماد، کمپرس،عطر،ادکلن و حمام های معطر بکار گرفته می شد. بعدها این رایحه های معطر را با روش هایی به صورت یک مایع خوشبو از گیاه جدا کردند و نام آن را اسانس گذاشتند. امروزه آروماتراپی به مجموعه روش های استفاده از اسانس های طبیعی برای بهبود زیبایی، سلامت جسمی و روانی و بازگرداندن تعادل به بدن گفته می شود. این اسانس های طبیعی همان رایحه های گیاه هستند که به شکل یک مایع جدا شده اند. از طرف دیگر رایحه درمانی نه فقط یک علم بلکه نوعی هنر می باشد چرا که تکنیک های متنوعی برای استفاده از اسانس های طبیعی وجود دارد که بسته به شرایط و سلیقه هر فرد بکار می رود.  این رایحه های طبیعی فقط به گیاهان اختصاص نداشتند بلکه در گذشته از برخی جانوران مانند آهو و نهنگ و گونه های دیگر نیز مواد معطر ارزشمندی استحصال می شده است و به همین دلیل باعث  روند رو به انقراض این جانوران شده است. بنابراین برای حفاظت از این گونه های ارزشمند استفاده از رایحه های جانوری در آروماتراپی ممنوع اعلام شد و سازمان استانداردهای بین المللی یعنی ایزو در سال ۱۹۹۷ آروماتراپی را تنها محدود به استفاده از اسانس های گیاهان معطر کرد.

دلایل محبوبیت آروماتراپی

هر اسنشیال اویل رایحه طبیعی ویژه خود و تاثیر درمانی ملایمی دارد که باعث می شود این رشته  به یکی از رضایت بخش ترین و محبوب ترین درمان های مکمل تبدیل شود.در عین حال اثربخشی سریع، سادگی و حداقل بودن تداخلات دارویی باعث شده است که این شیوه درمانی فراگیر شود. همچنین رایحه درمانی می تواند در همه سنین حتی کودکان ، نوزادان ، سالخوردگان ، زنان باردار و حتی در مورد بیماری های ایدز و سرطان نیز مفید باشد. علاوه بر اینها رایحه سریعتر از غذا روی بدن تاثیر می گذارد. حتما بارها تجربه کرده اید  که وقتی رایحه ای به مشام شما می رسد فورا برای شما تداعی خاطره ای میکند. چرا که رایحه مستقیما از طریق بینی با گیرنده های الفکتوری جفت شده و به سرعت پیامی را به قسمت هیپوتالاموس مغز که با حافظه ارتباط مستقیمی دارد می رسانند. اینکه امروزه به شدت این شاخه مورد توجه قرار گرفته است بی شک ارتباط مستقیمی با این کارکرد و همچنین سرعت نفوذ اسانس های طبیعی به درون بدن دارد. این ویژگی باعث شده که اسانس های گیاهی هدف جدید تحقیقات برای جذب سریعتر داروها باشند.

خواص رایحه درمانی

رایحه های طبیعی علاوه بر جسم روی روان و احساسات نیز تاثیرات مثبت فراوانی دارند. دامنه  این گستردگی حتی باعث شده است که شاخه ای از رایحه درمانی به نام آروماکولوژی که صرفا به مطالعه خواص رایحه ها روی روان می پردازد مجزا شود. با این وجود به عنوان روش درمانی برای همه بیماری ها توصیه نمی شود بلکه به عنوان یک درمان مکمل محسوب می شود. رایحه های طبیعی ذهن و بدن را آرام و درد را تسکین داده و بدن را به حالت تعادل باز می گرداند تا بهبودی به بهترین شکل اتفاق بیافتد. همچنین رایحه درمانی در پیشگیری یا کاهش تظاهرات بالینی قبل از بروز بیماری، پیشگیری و درمان استرس و اختلالات مربوط به اضطراب ، بی نظمی های قاعدگی ، ناراحتی های یائسگی ، بی خوابی و افسردگی موثر هستند.

انواع آروماتراپی 

  امروزه انواع آروماتراپی به سه گروه تقسیم میشود: زیبایی،بالینی و جامع

رایحه درمانی زیبایی

 

امروزه اسانس های طبیعی درون محصولات کازمتیک جایگاه ویژه ای پیدا کرده اند چرا که علاوه بر ایجاد رایحه خواص بیشماری برای پوست دارند. استفاده از اسانس های کاملا طبیعی در محصولات کازمتیک در صورت و بدن و حتی عطر ها همگی جزو آروماتراپی زیبایی محسوب میشوند رایحه اسانس هایی مانند بهار نارنج یا رز هنوز هم در عطر های گران قیمت دنیا به مشام می رسند. جالب است بدانید دسته گل اهدایی به مدال آوران المپیک لندن در سال ۲۰۱۲ تلفیقی از گلهای رز، اسطوخودوس، گیاهان رزماری و نعنا بودند تا این رایحه خاص انگلیسی برای همیشه در یادها بماند.  . باید گفت این دسته امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است و ساخت محصولات کازمتیک و مراقبت از پوست با استفاده از تکنیک های مختلف افزودن اسنشیال اویل ها صنعتی درآمد زا و بسیار جذاب است. درمانگران زیبایی فقط از روغن هایی استفاده می  کنند که در مراقبت از پوست و مو موثر هستند و به بقیه خواص آن اسانس کاری ندارند. بنابراین ممکن است از خواص بیشمار یک اسانس فقط چند مورد آن برای درمانگر زیبایی مهم باشد.

 

 

رایحه درمانی بالینی

 

هدف این شاخه درمان علایم بیماری ها مانند تهوع می باشد. داروساز فرانسوی گاته فوس و پزشک فرانسوی بلایچ هر کدام کتاب هایی در این مورد نوشته اند. این نوع آروماتراپی ویژه پزشکان، پرستاران، کاردرمانگران و فیزیوتراپیست ها است. در  پزشکی استفاده دارویی اسانس های طبیعی  به شکل خوراکی که درکشور هایی مانند آلمان، فرانسه و سوییس  با مجوز پزشکان صورت می گیرد.علاوه بر اینکه می توان اسانس های گیاهی را در فرمول داروها بکار گرفت می توان از آنها برای درمان بیماری های ویژه محصولات رایحه درمانی ساخت.

 

 

رایحه درمانی جامع

واژه رایحه درمانی جامع  Holistic  توسط بسیاری از رایحه درمانگران در جهان استفاده می شود. درمان های هولستیک همه ابعاد یک فرد یعنی ذهن، جسم و روح  را برای درمان درنظر می گیرند و به هر فردی بر اساس نیازش دارو تجویز می کنند. به عبارت دیگر  درحالیکه بسیاری از پزشکان یک دارو را برای نوعی بیماری در بسیاری از افراد  تجویز می کنند، یک رایحه درمانگر جامع از خواص اسانس های طبیعی کاملا آگاه است و براساس نیاز هر فرد ترکیب خاص او را تهیه می نماید.